کمبود سوخت نیروگاه‌ها چالش برانگیز شد
گاز نرسید برق قطع شد
روز گذشته برخی مناطق بزرگ تهران و چند استان کشور با قطعی برق مواجه شدند. اواسط بهمن‌ماه سال جاری، متولیان و سیاست‌گذاران وزارت نیرو در اطلاعیه‌ای هشدار دادند که بهدلیل کاهش دمای هوا و افت فشار گاز، احتمال بروز خاموشی در زمستان وجود دارد. این در حالی است که هشدارها همواره در پیک مصرف برق در تابستان مخابره می‌شد، اما سطح گسترده خاموشی‌های دیروز حکایت از آن داشت که خاموشی تابستانه به زمستان هم سرایت کرده است. با وقوع این اتفاق، از گوشه و کنار اخبار ضد و نقیضی منتشر شد، برخی قطع کابل فشار قوی را دلیل خاموشی‌ها می‌دانستند و برخی دیگر مصرف بیش از انتظار گاز و محدودیت سوخت نیروگاه‌ها را عامل اصلی بروز قطعی‌های برق معرفی می‌کردند. اما چند ساعت بعد از خاموشی‌ها، وزارت نیرو به‌صورت رسمی، مصرف بی‌سابقه گاز در بخش خانگی و مشکل تامین سوخت نیروگاه‌ها را دلیل خاموشی‌های اضطراری در برخی مناطق اعلام کرد. طی سال‌های اخیر نزدیک شدن میزان مصرف برق در روزهای پیک تابستان به حداکثر ظرفیت عملی تولید، هشدار صرفه‌جویی در مصرف برق به‌منظور جلوگیری از بروز خاموشی‌ها را در پی داشت. در این سال‌ها، هشدار بروز خاموشی‌ها در تابستان و هشدار قطع یا افت فشار گاز در زمستان یک روال معمول برای کشور پرمصرف ایران به‌شمار می‌رفت، اما امسال وضعیت متفاوتی نسبت به سال‌های گذشته اتفاق افتاد.
اواسط بهمن‌ماه بود که متولیان و سیاست‌گذاران علاوه بر هشدار قطع یا افت فشار گاز در فصل سرما، برای نخستین بار هشدارهایی درخصوص بروز خاموشی‌ها در زمستان مخابره کردند. چهاردهم بهمن‌ماه بود که شرکت توزیع نیروی برق تهران در اطلاعیه‌ای از مشترکان درخواست کرد با به‌کارگیری راهکارهای ساده، مصرف انرژی را کاهش دهند. در این اطلاعیه آمده بود که با توجه به افزایش مصرف انرژی کشور بهدلیل کاهش دمای هوا و به‌منظور جلوگیری از افت فشار گاز، از آنجا که بخش قابل‌توجهی از گاز مصرفی کشور صرف تولید در نیروگاه‌های برق می‌شود، ضروری است مشترکان شرکت توزیع نیروی برق تهران با رعایت اصول بهره‌وری انرژی و جلوگیری از مصارف مازاد، در بخش تامین انرژی یاری رسانند. چند ساعت بعد از انتشار این اطلاعیه، سخنگوی صنعت برق کشور از مردم خواست با ۱۰درصد صرفه‌جویی در مصرف برق و گاز، از افت احتمالی فشار گاز به‌ویژه در مناطق سردسیر جلوگیری کنند.
پس از هشدارهای متعدد سخنگوی صنعت برق و مدیران توانیر درباره احتمال بروز مشکل برای تامین برق کشور درصورت ادامه روند رشد مصرف گاز در بخش خانگی، وزیر نیرو نیز از احتمال بروز خاموشی‌های مقطعی در روزهای سرد خبر داد. به‌گفته رضا اردکانیان، بخش عمده‌ای از سوخت نیروگاه‌ها، گاز است و شرایط بهتری نسبت به سوخت مایع دارد؛ اما در زمستان با توجه به سردی هوا مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری شدیدا بالا رفته و این موضوع اثر منفی روی سوخت تامینی برای نیروگاه‌ها گذاشته است. در این میان، تحلیلگران معتقدند هشدار در زمینه بروز خاموشی‌ها در زمستان امسال از کمبود ظرفیت تولید برق ناشی نمی‌شود؛ چرا که هم‌اکنون پیک مصرف برق در شب است که حدود ۳۸ هزار مگاوات برآورد می‌شود و پیک روز هم ۳۵ هزار مگاوات است که فاصله معناداری با پیک تابستانه دارد. این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید برق کشور از مرز ۸۲ هزار مگاوات گذشته و ظرفیت عملی تولید نیز در مجموع در حدود ۶۰ هزار مگاوات است. حال این سوال مطرح است که ریشه این هشدارها از کجا نشات می‌گرفت؟
طبق ارزیابی‌ها به دنبال افزایش مصرف بی‌رویه و بیش از انتظار گاز در بخش خانگی و تجاری و رسیدن مصرف گاز در این بخش به مرز ۶۰۰ میلیون مترمکعب، گازرسانی به نیروگاه‌ها به شدت محدود شده و در حدود ۶۰درصد سوخت نیروگاه‌های کشور هم‌اکنون با سوخت مایع تامین می‌شود. مدیر دیسپاچینگ شرکت گاز هم اخیرا اعلام کرد که در حالی مصرف خانگی و تجاری گاز به مرز ۶۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که سال گذشته این عدد ۵۲۰ میلیون مترمکعب بود.
مقایسه مصرف گاز امسال با سال گذشته عملا نشان می‌دهد که یک افزایش مصرف ۸۰ میلیون مترمکعبی در بخش خانگی و تجاری رخ داده است که زمینه بروز خاموشی‌ها را تا حدود زیادی فراهم کرده است. در همین راستا چندی پیش غلامعلی رخشانی مهر، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر با بیان اینکه «زنگ هشدار مصرف بی‌رویه گاز در کشور به صدا درآمده» گفت: هرچه قدر مصارف خانگی گاز در فصل سرما بیشتر می‌شود، سهم گاز نیروگاه‌ها کاهش پیدا می‌کند که این مساله بی‌تبعات نیست؛ ما مجبوریم به سمت سوخت مایع برویم؛ این سوخت مایع وقتی در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود، مخصوصا در کلان‌شهرها، ایجاد آلایندگی در هوا می‌کند. همچنین محدودیت دیگری که وجود دارد این است که خود سوخت‌های مایع به‌صورت نامحدود در اختیار نیروگاه‌ها قرار نمی‌گیرد؛ پس در روزهای سرد سال ممکن است به سمت خاموشی‌های احتمالی مخصوصا در مناطق سردسیر برویم.
علت خاموشی زمستانی
سرانجام روز گذشته هشدارهای متولیان و سیاست‌گذاران مبنی بر اینکه کاهش تامین سوخت گاز نیروگاه‌ها موجب کمبود تولید برق و احتمال خاموشی برق خواهد شد، به واقعیت تبدیل شد. دیروز برخی از مناطق تهران (مناطق یک، چهار، شش، هفت و هشت) بنا به دلایلی که گفته می‌شود افت گاز تحویلی به نیروگاه عامل آن بوده است، با قطع برق مواجه شده‌اند. البته دایره خاموشی‌ها تنها به پایتخت محدود نبود و در برخی از استان‌های شمالی کشور مانند گیلان، مازندران، خراسان، سمنان و آذربایجان خاموشی‌هایی اعمال شد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد مصرف گاز با توجه به برودت هوا طی روزهای گذشته به رقم بی‌سابقه ۶۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است که رکورد تازه‌ای از مصرف گاز را ثبت کرده است، این افزایش مصرف باعث کمبود گاز در بخش‌های نیروگاهی کشور شده و تامین سوخت آنها را با مشکل مواجه کرده است. طبق بررسی‌ها میزان تولید گاز در کشور روزانه ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که با توجه به مصرف ۶۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در بخش خانگی وتجاری، تنها ۲۰۰ میلیون مترمکعب آن برای سایر بخش‌های دیگر از جمله نیروگاه‌های برق، کشاورزی و صنعت باقی می‌ماند. در این میان برای تامین کامل سوخت نیروگاه‌ها به ۱۷۰ میلیون متر مکعب گاز نیاز است و به‌گفته مدیران برق حرارتی تنها نزدیک به ۳۵ درصد آن تامین می‌شود.
همین کمبود سوخت نیروگاه‌ها باعث شد روز گذشته خاموشی‌های گسترده‌ای در تهران و برخی شهرها که نام آنها آورده شد رخ دهد. «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با سخنگوی صنعت برق به دنبال چرایی این قطعی‌های برق دو تا سه ساعته و گسترده رفت. مصطفی رجبی مشهدی علت قطع برق در تهران و برخی استان‌ها را این‌گونه تشریح کرد: با توجه به برودت و سرمای هوا و بالا رفتن مصرف گاز در کشور متاسفانه تعدادی از نیروگاه‌هایی که با سوخت گاز کار می‌کنند با مشکل تامین سوخت مواجه شدند. به گفته رجبی مشهدی، با محدودیت زیاد برای تامین سوخت نیروگاه روبه رو هستیم و دلیل آن هم مصرف بالای گاز در کشور است. او افزود: مصرف گاز بخش خانگی و تجاری در کشور به ۶۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که تا به امروز بی‌سابقه بوده است.
رجبی مشهدی ادامه داد: به دلیل پایداری شبکه برق در کشور تعدادی از نیروگاه‌ها با مشکل تامین سوخت مواجه شده‌اند که همین باعث شده تا برق مناطقی از تهران به‌صورت پراکنده قطع شود. این قطعی برق علاوه بر برخی مناطق استان تهران، در برخی از استان‌های شمالی کشور مثل گیلان، مازندران، همچنین خراسان، سمنان و آذربایجان خاموشی اتفاق افتاد که امیدواریم با کاهش مصرف هموطنان در سراسر کشور این کمبود گاز جبران شود و نیروگاه‌ها فعال شوند. او گفت: اگر مردم فقط ۱۰ درصد از مصرف گاز خانگی خود را کم کنند تا حد زیادی مشکل حل خواهد شد.
به‌گفته او هم‌اکنون به دلیل گسترش سرمای هوا در کشور و افزایش مصرف گاز توسط بخش خانگی، اولویت با تامین گاز این بخش است تا مشکلی در گرمایش منازل ایجاد نشود، اما به ناچار مجبور به اعمال خاموشی‌های اضطراری ناشی از محدودیت سوخت نیروگاه‌ها در کشور شدیم. همچنین غلامرضا خوش‌خلق، مدیر عامل برق منطقه‌ای تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس درخصوص دلایل قطع برق تهران گفت: افت فشار سوخت تحویلی گاز به نیروگاه‌ها باعث شده تا برخی از نیروگاه‌ها با کمبود تولید برق مواجه شوند.
